Birleşmiş Milletler’in kuruluşunun 80. yılı çerçevesinde uluslararası hukuk sisteminin güncel işleyişini ve geleceğini tartışmaya açmayı amaçlayan “BM’nin 80. Yıl Dönümünde Kurallara Dayalı Düzenin Geleceği” başlıklı konferans, 3 Aralık 2025 Çarşamba günü Ziraat Bankası Konferans Salonu’nda gerçekleştirildi.
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Hukuk Ana Bilim Dalı ev sahipliğinde düzenlenen programa, Kamu Hukuku ve Anayasa Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Murat Tümay ile beraber akademisyen ve öğrencilerimiz katıldı.
Öğr. Gör. Dr. Büşra Balat’ın moderatör olarak yer aldığı program, Prof. Dr. İbrahim Kaya’nın uluslararası hukukun tarihsel kökenlerine ilişkin konuşmalarıyla başladı. Kaya, uluslararası hukukun başlangıçta Avrupalı devletler arasındaki ilişkileri düzenleyen bir “Avrupa Kamu Hukuku” niteliğini taşıdığını belirterek disiplinin tarihsel gelişiminde sömürgelerin özgürleşmesi sürecinin, I. ve II. Dünya Savaşı’nın yarattığı dönüşümlerin ve devletlerin artan iş birliği ihtiyacının belirleyici rolüne dikkat çekti. Bu çerçevede devletlerin egemen eşitliği ilkesinin yerleşmesi ve Milletler Cemiyeti’nin ardından Birleşmiş Milletler’in kuruluşuna giden sürecin, uluslararası hukukun kurumsal yapısını şekillendirdiğini ifade etti.
Prof. Dr. Kaya, BM’nin kurulmasıyla birlikte insan hakları alanında yaşanan önemli gelişmeleri de ele aldı. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmeleri gibi temel belgelerin uluslararası insan hakları düzenine sağladığı katkıları aktararak, kural temelli bir düzenin normatif çerçevesinin bu belgelerle güçlendiğini vurguladı. Ancak günümüzde farklı coğrafyalarda yaşanan geniş çaplı insan hakları ihlallerinin, bu düzenin sınandığı örnekler olduğuna dikkat çekerek sistemin başarı ve başarısızlıklarının uluslararası hukukun işleyişine etkilerini değerlendirdi. Kaya, kural temelli düzenin kimi zaman sistemin kurucu aktörleri tarafından tersine işletilebildiğini belirterek mevcut uluslararası yapıdaki çelişkilere işaret etti.
Soru-cevap bölümünde katılımcılar özellikle İsrail’in Filistin’de işlediği suçlar bağlamında uluslararası hukuk kurumlarının etkililiğine ilişkin sorular yönelttiler. Prof. Dr. Kaya, Birleşmiş Milletler’in uluslararası alandaki rolünün önemini vurgulamakla birlikte Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesinin uluslararası adaleti sağlamadaki isteksizliği ve yetersizliğinin sistemin işleyişinde ciddi aksaklıklar yarattığını ifade etti. Günümüzde farklı coğrafyalarda yaşanan çok boyutlu insan hakları ihlallerinin önlenebilmesi için BM Güvenlik Konseyinin reforme edilmesi gerektiği görüşü katılımcılarla paylaşıldı.
Program, Doç. Dr. Murat Tümay tarafından Prof. Dr. Kaya’ya hediye takdim edilmesiyle sona erdi. Uluslararası hukuk alanında güncel tartışmalara önemli bir akademik zemin sunan konferans, uluslararası hukukun güncel sınamaları üzerine yürütülen kapsamlı tartışmalar ile öğrenciler ve akademisyenler için önemli bir düşünsel katkı sundu.
